Fundacje Książąt Lubomirskich

Ród książąt Lubomirskich zapisał się na trwale w historii Polski poprzez swoje fundacje architektoniczne, naukowe, edukacyjne, wojskowe. Wiele z nich miało charakter sakralny oraz oświatowy, dzięki czemu służą społeczeństwu do dziś. Książęta od ponad pięciuset lat są aktywni na terenie Polski na polu charytatywnym. Wypełniają w ten sposób formułę zapisaną w herbie „Zwróceni ku Ojczyźnie” (Patriam Versus).

Poniżej lista najbardziej znaczących fundacji książąt Lubomirskich, które w większości przetrwały do dziś.

Lp.

Data

Miejscowość

Nazwa

Fundator

Źródła

Uwagi

0

XIV

Szczyrzyc

Budowa kościoła

Prawdopodobnie Michał z Grabii i Szczyrzyca, jeden z protoplasów Lubomirskich

1

Przed 1590

Łazany (pow. krakowski)

Budowa kościoła

Sebastian Lubomirski (ok. 1546 – 1613)

PSB, t. 18, s. 40

2

1604

Bielany k/Krakowa

Przekazanie wsi klasztorowi kamedułów

Sebastian Lubomirski (ok. 1546 – 1613)

PSB, t. 18, s. 40

3

1605

Niedźwiedź (pow. limanowski)

Budowa kościoła i przytułku dla ubogich

Sebastian Lubomirski (ok. 1546 – 1613)

PSB, t. 18, s. 40

4

1611

Kraków, Wolica

Fundacja kaplicy w kościele oo dominikanów

Sebastian Lubomirski (ok. 1546 – 1613)

PSB, t. 18, s. 41

Hrabia ufundował kaplicę, na jej utrzymanie zapisał prywatną wieś o nazwie Wolica

5

1623 - 1634

Kraków

Fundacja klasztoru dominikanek „Na Gródku”

Anna Lubomirska, żona Sebastiana Lubomirskiego (ok. 1546 – 1613)

PSB, t. 18, s. 41

6

Wiśnicz

Założenie miasta, fundacja kościoła i ratusza

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

7

Lubowla

Przebudowa zamku

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

8

Zator

Przebudowa zamku

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

9

Nowy Sącz

Przebudowa zamku

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

10

Bielany k. Krakowa

Fundacja kaplicy w klasztorze

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

11

Podoliniec

Fundacja klasztoru pijarów i kolegium pijarów

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

12

Kraków

Fundacja klasztoru karmelitów bosych

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

13

Wiśnicz

Fundacja kościoła klasztornego

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

14

Wiśnicz

Mauzoleum rodzinne w klasztorze karmelitów

Stanisław Lubomirski (1583 – 1649

PSB, t. 18, s. 44

15

1651

Sokal

2 chorągwie lekkiej jazdy i 100 piechurów

Konstanty Jacek Lubomirski (ok. 1620 – 1663)

PSB, t. 18, s. 31

Prywatne wojsko wystawione do walki z Chmielnickim

16

1654

Nowy Sącz

Kaplica Przemienienia Pańskiego

Konstanty Jacek Lubomirski (ok. 1620 – 1663)

PSB, t. 18, s. 32

Kaplica renesansowa, przemianowana w 1081 na kościół protestancki

17

Wiśnicz

Kolekcja obrazów (219) i biblioteka (313 książek i 45 rękopisów)

Aleksander Michał Lubomirski (ok. 1614 – 1677)

PSB, t. 17, s. 639

Obrazy z podróży po Europie, m.in. pędzla B. Schodone, F. Albani, F. M. Parmigiano, szkoły holenderkiej. Obecnie przejęte przez Skarb Państwa

18

20 kwietnia 1668

Rzeszów

Fundacja kolegium pijarskiego

Hieronim Augustyn Lubomirski (1647 – 1706)

PSB, t. 18, s. 11.

Data otrzymania zgody od papieża

19

1668 – 1706

Utrzymanie prywatnej chorągwi dragonów i pancernej

Hieronim Augustyn Lubomirski (1647 – 1706)

PSB, t. 18, s. 11.

Oddziały walczyły na Ukrainie, w Mołdawii, pod Chocimiem, pod Wiedniem

20

Po 1678

Warszawa

Budowa „Arkadii” na Mokotowie

Stanisław Herakliusz Lubomirski (ok. 1642 – 1702)

PSB, t. 18, s. 47

Arch. Tylman z Gameren

21

1676 - 1683

Warszawa

Budowa teatru komediowego w Ujazdowie

Stanisław Herakliusz Lubomirski (ok. 1642 – 1702)

PSB, t. 18, s. 47

Odbywały się tu przedstawienia przeznaczone dla szerokiej publicznosci

22

1683 - 1689

Warszawa

Budowa rezydencji w Ujazdowie

Stanisław Herakliusz Lubomirski (ok. 1642 – 1702)

PSB, t. 18, s. 47

Arch. Tylman z Gameren. Powstała Ermitaż i Łazienka, początek pałacu Łazienkowskiego

23

1683 - 1689

Warszawa

Budowa rezydencji w Czerniakowie

Stanisław Herakliusz Lubomirski (ok. 1642 – 1702)

PSB, t. 18, s. 47

Arch. Tylman z Gameren, dziś rezydencja jest własnością państwa i zachwyca turystów

24

1687 – 1692

Warszawa

Budowa kościoła bernardynów w Czerniakowie

Stanisław Herakliusz Lubomirski (ok. 1642 – 1702)

PSB, t. 18, s. 48

Kościół miał być jednocześnie rodzinnym mauzoleum, książę został tam pochowany

25

Częstochowa

Ofiara 100 tys. złp.

Jerzy Dominik Lubomirski (ok. 1665 - 1727)

PSB, t. 18, s. 21.

26

Połonne

Założenie misji jezuickiej

Jerzy Dominik Lubomirski (ok. 1665 - 1727)

PSB, t. 18, s. 21.

27

Kijanna (?)

Rozbudowa rezydencji

Józef Karol Lubomirski (1638 – 1702)

PSB, t. 18, s. 27.

28

ok. 1695

Baranów Sandomierski

Rozbudowa zamku

Józef Karol Lubomirski (1638 – 1702)

PSB, t. 18, s. 27.

Arch. Tylman z Gameren, rozbudowa skrzydła zach., zmiana wystroju wnętrz, zamek do dziś jest jedną z najwspanialszych rezydencji renesansowych

29

1713 - 1730

Rzeszów

Budowa kościoła reformatów

Marianna Lubomirska (1685 – 1730) i Jerzy Ignacy Lubomirski (1687 - 1753)

PSB, t. 17, s. 633

Księżna z mężem Jerzym Ignacym Lubomirskim dali pieniądze na budowę kościoła

30

Między 1737 a 1753

Rzeszów

Ogrody i przebudowa pałacyku letniego

Jerzy Ignacy Lubomirski (1687 - 1753)

PSB, t. 17, s. 629, PSB, t. 18, s. 24.

Powstały dla żony księcia - Joanny

31

2 ćw. XVIII w.

Warszawa

Budowa kalwarii w Ujazdowie złożnej z 33 kaplic

Teodor Lubomirski (1683 – 1745)

PSB, t. 18, s. 62.

32

2. ćw. XVIII w.

Boguchwała

Budowa kościoła

Teodor Lubomirski (1683 – 1745)

PSB, t. 18, s. 62.

33

2. ćw. XVIII w.

Łańcut

Budowa kościoła i klasztoru dominikanów

Teodor Lubomirski (1683 – 1745)

PSB, t. 18, s. 62.

34

2 ćw. XVIII w.

Łańcut

Restauracja kościoła parafialnego

Teodor Lubomirski (1683 – 1745)

PSB, t. 18, s. 62.

35

2 ćw. XVIII w.

Warszawa

Finansowanie Collegium Nobilium

Teodor Lubomirski (1683 – 1745) i żona Elżbieta

PSB, t. 18, s. 62.

36

1743

Warszawa

Ofiara 1800 złp.

Urszula Lubomirska (ok. 1697 – 1776)

PSB, t. 18, s. 634

Na budowę Collegium Nobilium St. Konarskiego

37

1745

Miłocin

Kaplica św. Huberta

Jerzy Ignacy Lubomirski (1687 - 1753)

PSB, t. 18, s. 24.

38

1750

Równe

Założenie cechów krawców i kuśnierzy

Stanisław Lubomirski (1704 – 1793)

PSB, t. 18, s. 50.

39

Warszawa

Suma 1800 zł

Stanisław Lubomirski (1704 – 1793)

PSB, t. 18, s. 50.

na budowę Collegium Nobilium

40

1756

Warszawa

Dzierżawa pałacu dla pijarów

Urszula Lubomirska (ok. 1697 – 1776)

PSB, t. 18, s. 634

41

Głogów w rzeszowskiem

Fundacja klasztoru oo. misjonarzy

Urszula Lubomirska (ok. 1697 – 1776)

PSB, t. 18, s. 635

42

Przeworsk

Rozwój przemysłu tkackiego

Zofia (1718 – 1790) i Antoni Lubomirscy

PSB, t. 17, s. 637

Lubomirscy zatrudniali zagranicznych fachowców, dzięki czemu unowocześniono tu przemysł tkacki, zróżnicowano wyroby

43

Przeworsk

Budowa klasztoru Sióstr Miłosierdzia

Zofia Lubomirska (1718 – 1790)

PSB, t. 17, s. 637

Księżna zainicjowała budowę, finansowała ją

44

1766 – 1772

Opole

Przebudowa pałacu na klasycystyczny wraz z fundacją kolekcji naukowych

Zofia Lubomirska (1718 – 1790)

PSB, t. 17, s. 637

Architekci Dominik Merlini i Jakub Fontana, kierownik robót Ferdynand Nax. W pałacu powstał gabinet historii naturalnej, zbiór mineralogiczny i biblioteka

45

1770

Warszawa

Budowa wałów wokół miasta

Stanisław Lubomirski (ok. 1720 – 1783)

PSB, t. 18, s. 54

46

1770 – 1780

Śmilańszczyzna (woj. kijowskie)

Akcja osadnicza, założenie 48 nowych osiedli - słobód

Franciszek Ksawery Lubomirski (1747 – 1819)

PSB, r. 18, s. 32

47

1776

Prawdopodobnie Głogów

Suma na szpital dzieciątka Jezus

Urszula Lubomirska (ok. 1697 – 1776)

PSB, t. 18, s. 635

Księżna zapisała znaczą kwotę na budowę szpitala w testamencie, którą przeznaczyła dla ks. Gabriela Boudouin

48

1777

Śmiła (woj. kijowskie)

Budowa kościoła pw. Franciszka Ksawerego

Franciszek Ksawery Lubomirski (1747 – 1819)

PSB, r. 18, s. 32

49

1777

Warszawa

Wprowadzenie oświetlenia ulic

Stanisław Lubomirski (ok. 1720 – 1783)

Encyklopedia Warszawy, red. B. Petrozolin-Skowrońska, PWN, Warszawa 1994.

50

Staszów

Szkoła elementarna

Izabela Lubomirska (1736 – 1816)

PSB, t. 17, s. 628

Najlepiej wyposażona szkoła elementarna w Królestwie Polskim

51

l. 80. XVIII w.

Wilanów

Budowa pawilonu kąpielowego

Izabela Lubomirska (1736 – 1816)

PSB, t. 17, s. 628

52

1776 – 1786

Mokotów

Budowa ogrodu, pawilonów ogrodowych i gospodarczych

Izabela Lubomirska (1736 – 1816)

PSB, t. 17, s. 628

Architekt Sz. B. Zug

53

1775 – 1780

Ursynów

Budowa willi „Rozkosz”

Izabela Lubomirska (1736 – 1816)

PSB, t. 17, s. 628

Dla faworyta ksieżnej J. Maisonneuve'a

54

1783

Śmiła (woj. kijowskie)

Fundacja klasztoru kapucynów

Franciszek Ksawery Lubomirski (1747 – 1819)

PSB, t. 18, s. 32.

55

1775

Lubar i Krzemieniec Podolski

Regiment pieszy grenadierów

Jerzy Marcin Lubomirski (1738 – 1811)

PSB, t. 18, s. 37

Książę przekształcił część swojej milicji w oddział wojska, który ofiarował Rzplitej.

56

1778 – 1789

Równe

Rozbudowa, założenie ogrodów

Józef Lubomirski (1751 – 1817)

PSB, t. 18, s. 28.

1778 – królewski przywilej na jarmarki, 1789 – potwierdzenie przywilejów dla Żydów

57

Do 1782

Śmilańszczyzna (woj. kijowskie_

Wsparcie utworzenia 82 cerkwi

Franciszek Ksawery Lubomirski (1747 – 1819)

PSB, t. 18, s. 32.

58

1783

Warszawa

Wsparcie teatru i utworzenie szkoły baletowo – aktorskiej dla ok. 100 osób

Jerzy Marcin Lubomirski (1738 – 1811)

PSB, t. 18, s. 37

Książę wydzierżawiła od Franciszka Ryxa przywilej teatralny, zatrudnił W. Bogusławskiego i utrzymywał teatr

59

l. 90. XVIII w.

Łańcut

Gromadzenie zbiorów sztuki do Łańcuta

Izabela Lubomirska (1736 – 1816)

PSB, t. 17, s. 628

Zbiory z innych rezydencji oraz Francji, Anglii, Italii, Austrii. Zakupiona kolekcja rzeźb i waz antycznych, obrazów, rycin, ceramiki, zegarów, sreber

60

1792

4 armaty 6-funtowe

Józef Lubomirski (1751 – 1817)

PSB, t. 18, s. 28.

Książę podarował 4 armaty Rzplitej w akcie poparcia Konstytucji 3 Maja

61

Pocz. XIX w.

Warszawa

Wydawania prac romantyków

Edward Kazimierz Lubomirski (1796 – 1823)

PSB, t. 18, s. 8

1819 – wydanie „Fausta” A. Klingemana

62

1809

Dubrowna

Budowa kościoła

Franciszek Ksawery Lubomirski (1747 – 1819)

PSB, t. 18, s. 32.

63

1823, 25 grudnia

Lwów

Ossolineum

Henryk Lubomirski (1777 – 1850)

PSB, t. 18, s. 10.

Książę przekazał swoje zbiory w „księgach, medalach, obrazach i starożytnościach” (ponad 2200 druków i rękopisów) Zakładowi Ossolińskiego, utworzył również osobny zbiór pod nazwą Muzeum XX Lubomirksich

64

1827

Warszawa

Instytut Oftalmiczny

Edward Kazimierz Lubomirski (1796 – 1823)

PSB, t. 18, s. 8

Książę zapisał przed śmiercią pieniądze na założenie instytucji dobroczynnej, które powierzył Edwardowi Raczyńskiemu. Ten utworzył Instytut Oftalmiczny, który działał do 1944 r.

65

1830/1831

Legia Nadwiślańska

Henryk Lubomirski (1777 – 1850)

PSB, t. 18, s. 10.

Henryk Lubomirski w dużym stopniu finansował ten oddział w czasie powstania listopadowego.

66

1839

Równe

Przeniesienie gimnazjum z Klewania

Fryderyk Lubomirski (1786 – 1842)

PSB, t. 18, s. 30.

67

Od 1856

Warszawa

Finansowanie Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 58.

68

1858; 1861

Kraków i Lwów

Organizacja wystaw starożytności polskich

Jerzy Henryk Lubomirski (1817 – 1872)

PSB, t. 18, s. 26.

69

Przed 1863

Stanisławów

Założenie szpitala, bezpłatnej apteki i szkól ludowych

Władysław Emanuel Lubomirski (1824 – 1882)

PSB, t. 18, s. 64.

70

Stanisławów

Finansowanie nauki zdolnych dzieci oficjalistów

Władysław Emanuel Lubomirski (1824 – 1882)

PSB, t. 18, s. 64.

71

Stanisławów

Zgromadzenie dużej biblioteki, publicznie dostępnej

Władysław Emanuel Lubomirski (1824 – 1882)

PSB, t. 18, s. 64.

72

Stanisławów

Założenie ogrodu botanicznego

Władysław Emanuel Lubomirski (1824 – 1882)

PSB, t. 18, s. 64.

73

Warszawa

Finansowanie Gabinetu Zoologicznego

Władysław Emanuel Lubomirski (1824 – 1882)

PSB, t. 18, s. 64.

Wydawnictwa, zatrudnianie ludzi, rozbudowa biblioteki, gromadzenie zbiorów

74

Warszawa

Zgromadzenie kolekcji mięczaków, kolibrów, malakologicznej i biblioteki

Władysław Emanuel Lubomirski (1824 – 1882)

PSB, t. 18, s. 64.

Dziś w zbiorach Instytutu Zoologicznego PAN

75

1861

Fundacja 14 szkół dla rzemieślników i czeladników

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 58.

76

1862, 1871 – 1876

Wydanie serii podręczników pt. „Biblioteka Rzemieślnika Polskiego”

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 58.

77

1863/1864

Przeworsk

Organizacja szpitala powstańczego w pałacu

Jerzy Henryk Lubomirski (1817 – 1872)

PSB, t. 18, s. 26.

78

Kraków

Przebudowa Sukiennic

Jerzy Henryk Lubomirski (1817 – 1872)

PSB, t. 18, s. 26.

79

1883 – 1900

Wydawanie zbiorów źródeł do historii Polski

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

Wydanie m.in. kodeks dyplomatyczny małopolski, zbiory listów Stanisława Zółkiewskiego, Lubomirskich

80

1872

Kraków

Przekształcenie Krakowskiego Towarzystwa Naukowego w Akademię Umiejętności

Jerzy Henryk Lubomirski (1817 – 1872)

PSB, t. 18, s. 26.

81

1874 – 1885

Warszawa

Wydanie serii podręczników do j. polskiego i historii

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

82

Mała Wieś k. Warszawy

Założenie 4 ochronek

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

83

Iłża, Czersk, Łuck

Zakup zamków i ich ochrona przed zniszczeniem

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

84

1875 – 1879

Wydanie „Encyklopedii Rolniczej”

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

85

1875

Warszawa

Utworzenie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

86

1880

Warszawa

Założenie szkoły krawieckiej

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

87

1885

Kraków

Założenie UEK

Aleksander Ignacy Lubomirski (1802 – 1893)

PSB, t. 18. s. 2.

Darowizna 2 mln franków dla Wydziały Krajowego we Lwowie na cele publiczne i naukowe. Za to powstał zakład dla opuszczonych chłopców przy Rakowickiej 27 otwarty w 1893 roku

88

Kraków

Fundacja zakonu sióstr magdalenek

Aleksander Ignacy Lubomirski (1802 – 1893)

PSB, t. 18. s. 2.

Dzisiejsze Łagiewniki

89

1882 – 1935

Lwów

Ossolineum – rozbudowa

Andrzej Lubomirski (1862 – 1953)

PSB, t. 18. s. 2.

Rozbudowa drukarni, tworzenie filii, renowacja budynków, 1928 – jubileusz zakładu

90

Lwów

Ossolineum – podarowanie biblioteki Husarzewskich

Eleonora Lubomirska, żona Andrzeja (1862 – 1953)

PSB, t. 18. s. 2.

91

1887

Warszawa

Budowa nowej Kolumny Zygmunta

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

92

1898

Warszawa

Utworzenie zespołów do leczenia oczu na prowincji

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 59.

93

Studzieniec k. Warszawy

Utworzenie zakładu wychowawczego

Jan Tadeusz Lubomirski (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 58.

94

Założenie towarzystwa „Ratujmy Niemowlęta”

Helena, córka Jana Tadeusza Lubomirskiego (1826 – 1908)

PSB, t. 18, s. 60.

95

Warszawa

Berlin

Wiedeń

Paryż

Wieloletnie wsparcie kompozytora Karola Szymanowskiego

Władysław Lubomirski (1866 – 1934)

PSB, t. 18, s. 65

Wsparcie finansowe, organizacja koncertów, ułatwianie znajomości

96

Warszawa

Berlin

Wiedeń

Paryż

Wieloletnie wsparcie kompozytora Grzegorza Fitelberga

Władysław Lubomirski (1866 – 1934)

PSB, t. 18, s. 65

Wsparcie finansowe, organizacja koncertów, ułatwianie znajomości

97

Warszawa

Berlin

Wiedeń

Paryż

Wieloletnie wsparcie kompozytora Artura Rubinsteina

Władysław Lubomirski (1866 – 1934)

PSB, t. 18, s. 65

Wsparcie finansowe, organizacja koncertów, ułatwianie znajomości

98

Od 1905

Berlin

Wsparcie Spółki nakładowej młodych kompozytorów polskich

Władysław Lubomirski (1866 – 1934)

PSB, t. 18, s. 65

99

1909 – 1910

Warszawa

Utrzymanie filharmonii

Władysław Lubomirski (1866 – 1934)

PSB, t. 18, s. 65

100

1911

Warszawa

Utworzenie fundusz im. Jana Tadeusza Lubomirskiego na wydawanie prac o historii Warszawy

Towarzystwo Kredytowe miasta Warszawy przekazało kwotę 10 tys. rubli na ten cel

PSB, t. 18, s. 60.